Het elektriciteitsnet in Nederland wordt steeds zwaarder belast. Dit probleem zal naar verwachting verder toenemen door o.a. de elektrificatie van de warmte- en koelvraag. Het elektriciteitsnet werkt vergelijkbaar met een snelweg: overdag en ’s nachts is de belasting lager (basislast), maar tijdens de ochtend- en avondspits bereikt het zijn maximale capaciteit (pieklast). Deze piekbelasting leidt tot de noodzaak voor netverzwaring, wat aanzienlijke publieke investeringen vereist.
De vraag naar elektriciteit voor het verwarmen van een huis is het hoogst op koude winterdagen. Luchtwarmtepompen hebben door ongunstigere omgevingswarmte meer electriciteit nodigdan een bodemwarmtepomp. Omdat installateurs soms alleen met de COP schermen, komt de ‘onwetende’ consument hier pas achter als de electriciteitsrekening moet worden betaald óf de stoppenkast moet worden verzwaard.
In de winter vraagt een luchtwarmtepomp ook meer onderhoud dan een bodemwarmtepomp. Dit komt omdat de luchtwarmtepomp een buitenunit heeft. Daarnaast schommelen de omgevingstemperaturen van de lucht meer dan de bodem. Ook dit kan storingen in de luchtwarmtepomp veroorzaken. Kijk dus verder dan alleen de investeringkosten bij het kiezen van een duurzame warmte/koude techniek, omdat de vraag ‘wat kost dat’ vaak alleen wordt beantwoord door het over de aanschafkosten te hebben. Dit vertelt niet het hele verhaal.
Een groot pluspunt van de bodemwarmtepomp is dat je energiezuinig kan verwarmen en koelen. Door gebruik te maken van de constante temperaturen uit de bodem gebruik de WP relatief weinig electriciteit tijdens piekmomenten. Door de energie efficiëntie is bodemenergie vaak als techniek geschikt in gebieden waar netcongestie al een rol speelt.
Dit zijn drie redenen waarom een bodemwarmtepomp past binnen een efficiënter electricitetsnet.
1. Bodemenergie vraagt minder piekbelasting van het net
In tegenstelling tot luchtwarmtepompen, heeft bodemenergie een stabiele bron van warmte. De bodemtemperatuur op 80-120 meter diepte blijft constant rond de 12 tot 13 graden Celsius, wat betekent dat de bodemwarmtepomp minder hard hoeft te werken op koude dagen om voldoende warmte te leveren. Dit resulteert in minder pieklast en dus een lagere druk op het elektriciteitsnet.
2. Bodemenergie levert koeling zonder veel energieverbruik
Een ander voordeel van bodemenergie is dat het in de zomer kan fungeren als een natuurlijke koelbron. De temperatuur in de bodem is koel genoeg om huizen te koelen, en zelfs wanneer het buiten warm is, kan de warmtepomp deze koelte zonder veel energieverbruik benutten. In sommige gevallen kan de circulatiepomp zelfs de enige vereiste werking zijn, wat leidt tot een laag energieverbruik en dus een verminderde belasting van het elektriciteitsnet in de zomermaanden. Dit zijn momenten dat de vraag naar elektriciteit voor koeling anders pieken kan vertonen.
3. Bodemenergie als thermische batterij (Power-to-Heat)
Bodemwarmtepompen kunnen ook profiteren van overschotten aan elektriciteit, bijvoorbeeld wanneer er veel zonnestroom wordt opgewekt. Deze overtollige elektriciteit kan worden opgeslagen in de bodem als warmte, die later in het jaar kan worden gebruikt voor verwarming. Dit maakt bodemenergie tot een soort thermische batterij, die niet alleen bijdraagt aan de efficiënte benutting van hernieuwbare energie, maar ook helpt om het elektriciteitsnet te stabiliseren op momenten van overschot.
Vergelijking met Luchtwarmtepompen
In vergelijking met luchtwarmtepompen biedt bodemenergie aanzienlijke voordelen voor netbeheerders. Bodemwarmtepompen zorgen voor een meer gelijkmatige belasting van het net door het gebruik van de stabiele temperatuur van de bodem. Deze gelijkmatige belasting verkleint de kans op netcongestie.
Kansen voor Bodemenergie en Netcongestie
Bodemenergie biedt een kans om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen. Door de efficiënte werking van bodemwarmtepompen, de mogelijkheid om zonder veel energieverbruik te koelen en het gebruik van de bodem als thermische batterij kan bodemenergie bijdragen aan een duurzamer, betrouwbaarder en kosteneffectiever elektriciteitsnet. Dit maakt bodemenergie niet alleen een slimme keuze voor slimme verwarming en koeling, maar ook een strategisch antwoord op de uitdagingen van netcongestie voor nu en in de toekomst.
Afbeelding ontworpen door Groenholland Geo-energiesystemen en geïnspireerd door Remborg Bodemenergie
De Omgevingswet heeft tot doel om het gebruik van bodemenergie op een verantwoorde manier te stimuleren. Deze wet stelt de algemene regels, waarop elke gemeente met een bodemenergieplan aanvullende eisen kan stellen. Denk bijvoorbeeld aan het beperken van de diepte van grondboringen of het gebruik van bepaalde type vloeistoffen in bodemlussen binnen grondwaterbeschermingsgebieden. Het vaakst maakt een gemeente een bodemenergieplan omdat het voorziet dat in de toekomst een projectontwikkelaar of huiseigenaren een groot aantal bodemenergiesystemen bij elkaar gaat plaatsen. Om ervoor te zorgen dat deze systemen niet elkaars warmte en koude afpakken stelt grenzen. Deze grenzen noemen we een interferentiegebied en is onderdeel van een bodemenergieplan. Hiermee faciliteert een gemeente de succesvolle uitrol van bodemenergie voor nu en in de toekomst.
Vooral de laatste jaren neemt het aantal bodemenergiesystemen sterk toe. Bodemgekoppelde warmtepompen verzorgen in toenemende mate de verwarming, tapwaterbereiding en koeling van gebouwen. Naast de breder gedragen veelal collectieve projecten op basis van grondwatersystemen (WKO’s), zijn ook de individuele of klein collectieve warmtepompsystemen met bodemlussen in opkomst. Deze laatste technologie heet gesloten bodemenergie. Lees meer over deze technolgie in een interview met Guus van Gelder: Vergeten technologie kan miljoenen Nederlandse woningen van het gas halen | Change Inc.
De warmtetransitie
Anno 2024 zijn ongeveer honderduizend gesloten bodemenergiesystemen in gebruik. Veel systemen zijn in de nieuwbouw omdat daar de voorzieningen voor lage temperatuurverwarming en hoge temperatuur koeling de standaard zijn. Niettemin passen we de laatste jaren gesloten bodemenergie ook steeds vaker in bestaande bouw toe. Randvoorwaarden zijn vooral of voldoende ruimte is om de bodemwarmtewisselaars te plaatsen en of die ruimte bereikbaar is voor het boormaterieel.
Particulieren kiezen voor bodemenergie omdat het hen vooral de kans geeft zelf wat te doen. Ook voorziet het efficiënter in warmte en koeling en is het minder lawaaiig dan een luchtwarmtepomp. De kosten van aanleg van de bodemwarmtewisselaar (bodemlus) en installatie van de warmtepomp variëren sterk. Kwaliteit van isolatie van het pand en of lage-temperatuur verwarming aanwezig is zijn belangrijkte aspecten. Ook of een enkel systeem aangelegd wordt of meerdere systemen in een collectief bepalen de prijs. Bij een collectief ondernemen buren samen actie en delen ze bodemlussen. Dit vermindert de investerings- en transportkosten omdat minder boormeters worden gemaakt.
Goed om te weten:Guus van Gelder plaatst op woensdag vier december 2024 bodemlussen voor zijn eigen gesloten bodemenergiesysteem bij zijn huis in gemeente Heemstede. Een gecertificeerd boorbedrijf zal het werk doen!
De gemeente is de overheidsorgansitie die bodemenergie kan stimuleren
De gemeente is bevoegd gezag voor gesloten bodemenergiesystemen. Alle nieuw geïnstalleerde systemen worden middels een verplichte melding en registratie in de landelijke“WKO-tool” opgenomen. Daarnaast kan een gemeente het gebruik van gesloten bodemenergiesystemen stimuleren door het beschikbaar hebben van een bodemenergieplan. Ontwikkeling, uitvoering en realisatie van de projecten blijven daarbij in andere handen, maar een gemeente kan op deze wijze wel de regierol op zich nemen, zeker als zij ook overgaat tot het instellen van een interferentiegebied bodemenergie.
Bij het instellen van een interferentiegebied bodemenergie worden op voorhand energiebudgetten op kavelniveau toegewezen. Het doel is dat de kavels onderling beperkt thermische invloed (interferentie) op elkaar hebben. Als de ontwerpers van de individuele systemen binnen budget blijven, zijn zowel de eerste als de laatste bewoners van een wijk verzekerd van langjarig en efficiënt gebruik van hun bodemenergiesystemen. Dit voorkomt burenruzies en juridische problemen in de toekomst.
Een ander voordeel van een bodemenergieplan is de harmonisatie van ontwerpparameters, waarbij elk ontwerp uitgaat van dezelfde ontwerpparameters, zoals bodemopbouw, warmtegeleiding, achtergrondtemperatuur en mogelijke effecten van grondwaterstroming. Voor zowel de gemeente zelf, maar ook voor projectontwikkelaars en bewoners ondersteunt dergelijke planvorming de beoogde verduurzaming.
Als laatste voordeel van een bodemenergieplan is dat de administratieve afhandeling van de meldingen van nieuwe systemen zeer eenvoudig door het bevoegd gezag met een checklist kan worden afgedaan. Het behandelen en beoordelen van losse reguliere interferentieberekeningen in feite ook niet meer nodig, en wordt de toetsing voor nieuw aan te leggen bodemenergiesysytemen op deze manier eenvoudiger.
Volg de cursus overheden & bodemenergie of bel voor meer informatie
Voor ambtenaren en beleidsmakers die relatief nieuw zijn in het werkveld, is de Basiscursus Bodemenergie een aanrader. In één dag leert u alles over bodemenergie, wat het is, waar u in de dagelijkse praktijk mee te maken krijgt en wat het verschil is tussen open en gesloten bodemenergiesystemen. Hiermee wordt een breed inzicht verkregen in de verschillende typen bodemenergiesystemen en bijkomende randvoorwaarden. Uiteraard komen ook actuele zaken langs m.b.t.de HUM en de BUM.
Ben u al een stap verder? Neem de regie in eigen hand als gemeente en maak een bodemenergieplan. Bij het maken van een bodemenergieplan kan je aan veel factoren denken. Lees meer op: Bodemenergieplan: maak je project toekomstbestendig – GROENHOLLAND of neem contact op voor een informatiegesprek via 020-6159050.
Een Gesloten BodemEnergieSysteem (GBES) gebruikt de bodem voor het opslaan en leveren van warmte en koude. Meestal wordt een GBES toegepast in de woningbouw, waar warmte wordt geleverd voor tapwater en ruimteverwarming. Hierbij wordt een warmtepomp ingezet om het gewenste temperatuurniveau te bereiken. In de zomer wordt koeling geleverd, meestal direct uit de bron. De besparingen die behaald worden zijn significant, elke eenheid (kW) elektriciteit die door het systeem gebruikt wordt levert 2,7 (tapwater), 4 á 5 (ruimteverwarming) tot 20 (directe koeling) eenheden (kW) energie op. Het zijn technisch robuuste systemen met een lange levensduur (50 jaar) en vrijwel geen onderhoud. Op dit moment worden in Nederland per jaar 10 – 15.000 systemen gerealiseerd.
Sinds 2014 is in Nederland wet en regelgeving van kracht die ontwerp en aanleg van bodemenergiesystemen regelt. Zo moet iedereen die een systeem levert gecertificeerd zijn. Ook stelt de wet dat systemen elkaar niet negatief mogen beinvloedden, dit wordt bij de melding of vergunningsaanvraag aangetoond met een effectenstudie.
Alhoewel ontwerpen door gecertificeerde ontwerpers worden opgesteld betekent dit niet dat in alle gevallen een optimale werking van het systeem gerealiseerd is, met name wanneer meerdere systemen in dezelfde omgeving actief. Er zijn de afgelopen veertig jaar geavanceerde rekenmethoden ontwikkeld, maar inzicht in de werkelijke processen van warmteoverdracht in de bodem – gebaseerd op metingen – ontbreekt tot nu toe!
Op basis van nauwkeurige metingen worden de processsen van warmteoverdracht in de bodemwarmtewisselaars en tussen bodemwarmtewisselaars in kaart gebracht. Met de resultaten kunnen de methoden voor het bepalen interferentie en voor het het integraal ontwerpen van meerdere systemen worden verbeterd!
Deltares, Groenholland, Nathan Projects, SIKB, KWR en Bodemenergie Nederland en RVO waren het projecteam
Voor wie is dit specifiek relevant?
In Nederland is het verplicht dat het ontwerpen van bodemenergiesystemen door gecertificeerde ontwerpers wordt uitgevoerd. Maar een gecertificeerd ontwerp alleen biedt niet automatisch de garantie dat het bodemenergiesysteem ook optimaal zal functioneren. Er kunnen bijvoorbeeld problemen ontstaan wanneer er meerdere systemen in dezelfde omgeving actief zijn omdat dan thermische interferentie tussen de systemen op kan treden. Hoewel de sector in de afgelopen jaren geavanceerde rekenmethoden voor dergelijke situaties heeft ontwikkeld, zijn die methoden maar beperkt in de praktijk getoetst.
Daarbij worden er in een ontwerp diverse uitgangspunten voor thermische bodemeigenschappen en voor de energievraag gehanteerd die vaak conservatief worden ingeschat. Dat kan tot onnodige overdimensionering leiden en tot het beperken van nieuwe systemen in de omgeving. Met het OPTIGBES-project worden de verschillende rekenmethoden en de gebruikte uitgangspunten geëvalueerd en wordt er bekeken of de protocollen voor het ontwerp moeten worden aangepast. Zo kunnen gecertificeerde ontwerpers, met behulp van getoetste rekenmethodes en protocollen, bodemgekoppelde warmtepompsystemen zo optimaal mogelijk ontwerpen. Uiteindelijk profiteert de eindgebruiker hiervan met lagere energiekosten en lagere investeringskosten (omdat minder meters voor bodemlussen worden geboord).
Hoe is dit project specifiek aangepakt?
Allereerst hebben we samen met projectpartner Nathan Projects een selectie van in aanmerking komende projecten gemaakt. Daaruit is een appartementencomplex met 45 woningen in Hoogezand gekozen. Elk appartement heeft een eigen warmtepomp en een eigen bodemwarmtewisselaar, wat deze locatie bijzonder geschikt maakt voor dit onderzoek.
We hebben het gedrag van het systeem zeer gedetailleerd gemonitord door ondergrondse temperatuurmetingen uit te voeren via Distributed Temperature Sensing (DTS) met behulp van glasvezelkabels in drie bodemwarmtewisselaars. Daarnaast zijn extra boringen gedaan om temperatuurveranderingen op enige afstand van de bodemwarmtewisselaar te meten. Daardoor konden we het gedrag van de bodemwarmtewisselaar in vier dimensies in ruimte en tijd volgen. Daarbij werden energiestromen en het gedrag van de warmtepompen in drie appartementen gemonitord via een monitoringsysteem met energie-, volumestroom en temperatuurmetingen. De metingen zijn uitgevoerd tussen 1 februari 2020 en 1 juli 2024.
Hoe adequaat zijn huidige ontwerpmethode en rekenmodellen gebleken?
De huidige ontwerpmethoden en rekenmodellen voor bodemwarmtewisselaars, zoals EED en ITGBES-PRO, functioneren goed. Er zijn wel enkele belangrijke aandachtspunten. Ontwerpwaarden voor energieverbruik en piekvermogen liggen vaak hoger dan wat er in de praktijk wordt gemeten, wat zoals eerder aangegeven kan leiden tot overdimensionering van systemen. Daarnaast varieert de energievraag voor verwarming en koeling sterk per appartement, waarbij het gedrag van bewoners een grotere invloed heeft dan de isolatiewaarde van het gebouw. Ook blijken de piekvermogens lager dan verwacht, wat opnieuw wijst op overdimensionering. Dit betekent dat er meer capaciteit wordt geïnstalleerd dan nodig is, en dat is zonde.
Wat zijn belangrijkste parameters waarop een ontwerp is gebaseerd?
Het ontwerp van bodemwarmtewisselaars wordt sterk beïnvloed door variaties in de energievraag en thermische bodemparameters. Er moet rekening gehouden worden met variaties in gebruikersgedrag. De thermische eigenschappen van de bodem spelen ook een cruciale rol: we hebben in Hoogezand maar ook op andere locaties een veel hogere warmtegeleidingscoëfficiënt gemeten dan verwacht op basis van de bodemopbouw. Dat heeft natuurlijk effect op de ontwerplengte maar ook op interferentie: een hogere warmtegeleidingscoëfficiënt geeft meer interferentie.
Meerdere individuele systemen die in clusters worden aangelegd moeten rekening houden met de locatie van een warmtewisselaar in het veld. Voor een centrale warmtewisselaar kan er bijvoorbeeld meer lengte nodig zijn dan voor een warmtewisselaar aan de rand. In veel gevallen is het totale aantal boormeters dan alsnog minder dan er bij een collectief ontwerp nodig zou zijn. Bij collectieve systemen kan er in het ontwerp wel meer rekening gehouden worden met gelijktijdigheid en is het ontwerp minder gevoelig voor variatie in het verbruik van verschillende gebruikers. Het is hoe dan ook belangrijk om de aanbevolen afstanden tussen bodemwarmtewisselaars aan te houden, om een optimale prestatie en efficiëntie van het systeem te waarborgen.
Hoe dragen de resultaten van OPTIGBES bji aan verder succesvol uitrollen van bodemenergiesystemen in Nederland?
De resultaten zijn veelbelovend en kunnen worden ingezet voor de verdere uitrol van bodemenergiesystemen in Nederland. Want de gemeten bodemtemperaturen rond en tussen de gemonitorde bodemwarmtewisselaars kunnen goed worden verklaard met modellen die uitgaan van warmtegeleiding in de bodem. Zowel in het Feflow-model, dat rekening houdt met boorgatdeviaties, als in ITGBES-PRO, dat een analytische benadering gebruikt, bleken de resultaten binnen alle onzekerheden betrouwbaar. Dit bevestigt dat de huidige rekenmethoden en protocollen effectief zijn. Dat is belangrijk, zeker nu we de laatste jaren zien dat het uitrollen van bodemenergiesystemen een succes is en de aantallen de komende jaren in Nederland sterk zullen toenemen, aangezien bodemenergie een essentiële schakel is in het energiesysteem van de toekomst.
Daarbij is de verzamelde dataset ook voor verder onderzoek publiek beschikbaar, we hopen dat met meer onderzoek aan de dataset ook adviezen over monitoring, het inbedrijfstellen van de warmtepompen en optimalisatie van de warmtepomp-bedrijfsvoering mogelijk is.
Conclusie
Doordat de metingen in temperatuurveranderingen op verschillende afstanden zijn bijgehouden, is er een gedetailleerd beeld ontstaan over temperatuurverandering in relatie tot afstand van de bodemwarmtewisselaars (gesloten bodemlussen). De nieuwe aanpak van het project OPTIGBES maakte het mogelijk om modellen van warmteoverdracht in de bodem, zoals gebruikt bij ontwerp en bij interferentie, beter te toetsen. Tot nu toe werd – ook in internationaal onderzoek – alleen in de bodemwarmtewisselaars zelf gemeten.
Ter afsluiting van het onderzoek is er een stakeholder bijeenkomst gehouden, om feedback te krijgen op de vraag of de resultaten aanleiding zijn voor het aanpassen van protocollen en richtlijnen. De conclusie uit de bijeenkomst was dat de huidige protocollen niet aangepast hoeven te worden, omdat deze goed functioneren. Wel is er vanuit de projectgroep brede steun voor het uitbreiden van de informatie in ISSO73 (ontwerp en uitvoering van verticale bodemwarmtewisselaars) om de benodigde thermische bodemeigenschappen voor een locatie en het dieptetraject te kunnen differentiëren.
Bodemgekoppelde warmtepompen gebruiken energie van eigen bodem. Deze warmtepomp met bodem als bron zijn ook bekend als water-waterwarmtepompen en passen we in Nederland het vaakst toe in grondgebonden nieuwbouw. Oftewel het klassieke woonhuis met een tuin, waarbij de warmtepomp een koppeling met de bodem heeft. De bodem wordt dan gebruikt als energiebron voor verwarmen én koelen. In toepassingen bij een appartementengebouw of bij kleine warmtenetten kan ook sprake zijn van collectieve bron- en/of afgiftesystemen. Projecten met systemen tussen de 100 en 200 collectieve gebruikers, zoals bij een appartementengebouw, nemen de laatste jaren het sterkst toe. Daarnaast plaatsen we de systemen ook steeds vaker in gerenoveerde appartementen. Groenholland heeft ook praktische ervaring met het plaatsen van bodemwarmtepompen bij bestaande woningen. Guus van Gelder gaat in de winter zelf een bodemwarmtepomp bij zijn eigen woning plaatsen!
Duurzame warmte en koeling met bodemgekoppelde warmtepompen
Voor individuele bodemgekoppelde warmtepompsystemen wordt vrijwel altijd een gesloten bodemwarmtewisselaar gebruikt. De eerste stap is het boren van een gat in de bodem om een gesloten kunststof (PE100) leiding te plaatsen. Vervolgens sluit je deze leiding aan op het warmtepompsysteem. Het grote voordeel van een bodemgekopppelde warmtepomp is dat je niet alleen energiezuinig kan verwarmen, maar óók koelen!Tot slot kent de energiebron een zeer lange levensduur (>50 jaar) en vergt een water-waterwarmtepomp nagenoeg geen onderhoud.
Voor collectieve systemen is het ook mogelijk om een open bronsysteem (WKO) toe te passen. Een dergelijk systeem bestaat uit een onttrekkingsbron en een infiltratiebron en is vergunningsplichtig. Exploitatie van een open bodemenergiesysteem vergt specialistische kennis en onderhoud. Groenholland Geo-energiesystemen is pionier en specialist op gesloten bodemenergie.
Roon Hylkema uit Maarn heeft in 2022 een bodemgekoppeld warmtepompsysteem in zijn woning uit 1995 geplaatst. Het betreft een wat grotere en redelijk goed geïsoleerde woning. De water-waterwarmtepomp wordt gebruikt voor zowel de verwarming van het huis als voor het bereiden van tapwater. In de zomer wordt de woning via de vloerverwarming gekoeld, als het weer daartoe aanleiding geeft.
Hylkema: “Voor de ruimteverwarming is een aanvoertemperatuur van tussen de 35 en 38 C voldoende om een comfortabel binnenklimaat te geven. We hebben de originele radiatoren in de slaapkamers behouden. Die zijn ook bij deze lage temperaturen bruikbaar. Tapwater wordt uiteraard op een hogere temperatuur (55 C) gemaakt.”
Ook Guus van Gelder is (directeur van Groenholland) is zelf bezig om zijn eigen huis in Heemstede te voorzien van een bodemgekoppelde warmtepomp. In december worden de bodemlussen geplaatst. De vloerverwarming is wel al aangelegd. Het idee is om de CV-ketel wel nog te houden voor de komend tijd als back-up, maar de bodemwarmtepomp zal voor het grootste gedeelte van het jaar voorzien in fossielvrije warmte, tapwater en koeling!
Zeer hoge energieprestatie
De SPF-waarde is een belangrijk kengetal waarmee ontwerpers het (reële) rendement van een warmtepomp uitdrukken. De Engelse afkorting SPF staat voor Seasonal Performance Factor. De SPF-waarde geeft de verhouding tussen het elektriciteitsverbruik (kWh) en de gegenereerde warmte weer, over een heel jaar. Het bodemenergiesysteem van Rhoon Hylkema leverde het afgelopen jaar een cumulatieve SPF van 5,4 voor de combinatie van ruimteverwarming en tapwaterproductie. Voor de jaarlijks benodigde 20 MWh aan warmte is slechts 3,7 MWh aan stroom gebruikt. In dit specifieke geval dekt Hylkema het stroomgebruik door de geplaatste zonnepanelen.
”Ik ben zeer tevreden over mijn bodemenergiesysteem, dat al een jaar lang probleemloos draait. Het enige dat ik betreur, is dat ik het systeem niet al veel eerder heb geplaatst. De leverancier heeft er een handige app bij geleverd, waarmee ik op alle momenten van de dag inzicht heb in het functioneren en in de prestaties van mijn warmtepomp. Een bijkomend voordeel is, dat je er verder niets van ziet of hoort in en om het huis.”Dit komt omdat een bodemgekoppelde warmtepomp in tegenstelling tot een luchtwarmtepomp geen buiten-unit heeft!
Warmtepompsystemen zijn niet alleen in woningen handig, maar kunnen ook een goede oplossing zijn voor bedrijven. Zo heeft het bedrijf Conrad-Stanen BV, producent van boorapparatuur, een warmtepomp in combinatie met een gesloten bodemenergiesysteem in hun nieuwe bedrijfspand in Emmeloord geplaatst. Bram Muurlink, directeur van Conrad-Stanen: “In 2011 besloten wij een bodemgekoppelde warmtepomp van 50 kW te plaatsen om de vloerverwarming van de bedrijfshal en het kantoor van warmte te voorzien.”
Een paar jaar later, in 2018, is een warmtepomp van 15 kW voor de laswerkplaats geplaatst. En in 2021 is bij de uitbreiding van het kantoor nog een warmtepomp van 11 kW geïnstalleerd. “Daar maken we gebruik van vloerverwarming en koeling. In de zomer gebruiken we de temperatuur van 12-13 C uit de bodem om de vloer en de ventilatielucht naar de werkplaatsen te koelen.” Conrad-Stanen is uitermate tevreden over het functioneren van het systeem. Na het op juiste wijze instellen en inregelen, functioneert het nu al meer dan tien jaar naar volle tevredenheid.
Meer weten over bodemenergie?
In het document op bodemenergie kun je bouwen leest u wat bodemenergie is, welke vormen van bodemenergiesystemen bestaan en waarom bodemenergie een prima antwoord is op het vraagstuk van de energietransitie. Ook in combinatie met andere bronnen zoals bij aquathermie. Het document biedt basiskennis, informatie en advies voor iedereen die betrokken is bij bodemenergie en het uitwerken van de transitievisie warmte (en koude). Pak als gemeente de regie op bodemenergie en maak een bodemenergieplan!
Het grote voordeel van een bodemwarmtepomp is de energie-efficiëntie. Naast dat het een besparing oplevert in het gebruik van energie maakt het ook een verschil in de maandelijkse energiekosten voor de eindgebruiker. Vanwege deze besparingen en de wezenlijke bijdrage aan de klimaatdoelstellingen stimuleert de overheid het gebruik van de warmtepomp met een koppeling op een gesloten bodemenergiesysteem.
De energietransitie vraagt om een vooruitziende blik. Dat is onze ervaring sinds we in 1996 begonnen. Sinds die tijd nemen elk jaar de aantallen bodemenergiesystemen toe. Zeker de laatste jaren zien steeds meer mensen de meerwaarde in van een bodemgekoppelde warmtepomp. In het geval van bodemenergiesystemen moet de vooruitziende blik vooral liggen op het doelmatig gebruik van de ondergrond. Lange tijd was het mogelijk om bodemenergiesystemen te plaatsen zonder daarbij rekening te houden met bestaande of toekomstige bodemenergiesystemen. Hoewel deze aanpak tijd bespaart in de ontwerpfase zou het doorgaan op deze weg op de langere termijn zeer onverstandig zijn geweest.
Dit komt door thermische interferentie
Bodemenergiesystemen kunnen namelijk elkaars prestaties beïnvloeden – in de bodemenergiewereld staat dit bekend als thermische interferentie. Een nieuw systeem kan niet het gewenste rendement leveren als het last ondervindt van een eerder systeem dat met het principe “wie het eerst komt wie het eerst maalt’’is geplaatst. Op dezelfde manier kunnen oudere systemen last ondervinden van nieuwe systemen. Daarom is het in Nederland verplicht dat initiatiefnemers van nieuwe bodemenergiesystemen niet alleen registeren, maar ook vaststellen welke thermische invloed nieuwe systemen op al bestaande systemen in de ondergrond veroorzaken. Mocht de thermische beïnvloeding te hoog zijn dan heet dit negatieve thermische interferentie.Dit laatste is bij wet verboden.
ITGBES is het vereenvoudigde model van ITGBES-PRO (waarover later meer)
De ontwerpfase biedt een kans om (negatieve) thermische interferentie te kwantificeren en op te lossen. In deze fase kan de ontwerper immers nog het ontwerp aanpassen waardoor negatieve interferentie kan worden verholpen. De eenvoudigste methode om interferentie vast te stellen is de gratis versie van de Interferentie Tool Gesloten Bodemenergiesystemen – in de markt ook bekend als ITGBES (Nieuwe geautomatiseerde interferentie tool gesloten bodemenergiesystemen (ITGBES) – SIKB).
ITGBES is het vereenvoudigde model vergeleken met ITGBES-PRO. ITGBES heeft ten opzichte van ITGBES-PRO een aantal beperkingen, namelijk:
Maximaal 20 systemen
Niet meer dan zes bodemwarmtewisselaars per systeem
Maximaal 240 kWh/m/j energieonttrekking
Warmtegeleidingscoëfficiënt bodem tussen 1,5 en 2,5 W/mK
Diepte tussen 20 en 500 meter
Minimale afstand tot naburig systeem 5 meter
Dan nu meer over ITGBES-PRO!
ITGBES-PRO is de volwaardige versie van de rekenmethodiek, die ook ITGBES gebruikt. ITGBES-PRO kent niet de beperkingen van ITGBES, en biedt daarom een geharmoniseerde methode voor het kwantificeren van negatieve interferentie in meer complexe gevallen. Zonder ITGBES-PRO zal elke ontwerper op een meer geïmproviseerde manier te werk moeten gaan. Hiermee verliest een ontwerper natuurlijk tijd en energie in de ontwerpfase. En vervolgens een omgevingsdienst tijdens de beoordelingsfase.
In 2023 zijn in totaal 30 effectenstudies met ITGBES-PRO uitgevoerd. We zien over het algemeen een klein aantal “te melden” systemen en juist meer studies met een groter aantal al aanwezige systemen. We hebben in 2023 gebruikerservaringen ontvangen. Er zijn geen fouten in de software of (grote) problemen bij gebruik ontdekt. Wel hebben we de interface verbeterd om de invoer eenvoudiger en sneller te maken.
In de toekomst kan een gebruiker ook projecten archiveren. Op deze manier maken we de projectenlijst inzichtelijker. Op dit moment zijn we bezig om het mogelijk te maken om projecten te kopiëren naar nieuwe projecten voor situaties waar bijvoorbeeld alleen sytemen worden toevoegd. In dat geval kan het al gerapporteerde project behouden blijven (voor controle achteraf bijvoorbeeld).
Nieuwste versie ITGBES-PRO beschikbaar op 1 juni 2024
Op 1 juni 2024 zal Groenholland de nieuwe versie van ITGBES-PRO beschikbaar maken! Mocht je alvast meer willen weten neem dan vooral contact met ons op! Via de telefoon of mail kunnen we alvast meer inzicht bieden in alle verschilllende functies van ITGBES-PRO.
Indien uit een complexe ITGBES-PRO berekening negatief interferentie blijkt, is dat een goede reden om ook contact met ons te zoeken, omdat ook bij complexe situaties Groenholland vaak een maatoplossing kan bieden.
Figuur 1 Illustratie van mobiele Thermal Reponse Test Unit
De faculteit “Engineering and Physical Sciences“ van de Universiteit van Leeds onderzoekt met hun “School of Civil Engineering” de rol van bodemenergie voor het duurzaam verwarmen en koelen van de gebouwde omgeving. Ook moet dit project een bijdrage leveren aan de kennis op de eigen campus. Het onderzoek is de start om de klimaatdoelstellingen van 2030 te behalen en combineert vernieuwend onderzoek met de praktijk.
De Universiteit heeft de opdracht aan Groenholland gegeven voor het ontwerp en de bouw van een mobieleThermal Reponse Testing Unit (TRT). Een TRT-unit is een rijdend laboratorium. Hetmobiele laboratorium stelt onderzoekers en studenten in staat om bepaalde geothermische parameters, zoals b.v. de warmtegeleiding (W/m-K) op locatie te onderzoeken. In de praktijk zal voor het uitvoeren van een TRT allereerst een proefboring met een bodemwarmtewisselaar worden geplaatst. Deze proefboring zal uiteraard ook nuttige informatie voor het uitvoeren van het project opleveren. De TRT resultaten zullen met name worden gebruikt in het modelmatig ontwerp en het optimaliseren van het bodemenergiesysteem.
Waarom een TRT-unit?
Het speciale aan de door Groenholland ontwikkelde TRT-apparatuur is dat het mobiele laboratorium op gecontroleerde wijze zowel een warmte- als koude-puls in de bodem kan injecteren. Hiermee is het mogelijk om de koeling van een gebouw (warmte-injectie in de bodem) alsmede de verwarming van een gebouw (warmte-extractie uit de bodem) te simuleren. Met de klimaatopwarming van de komende eeuw zal de vraag naar (duurzame) koeling in de toekomst toenemen. Kortom voor een optimaal gebruik van de bodem op de langere termijn loont het om bij grotere bodemenergieprojecten de koeling en verwarming van een gebouw na te bootsen. Het grote voordeel is dat een ontwerper van daadwerkelijke op locatie vastgestelde bodemparameters gebruik kan maken.
Via de TRT-unit is het ook mogelijk om de effecten van de lokale grondwater(stroming) op een geïnstalleerde bodemwarmtewisselaar vast te stellen. Lees in onzevorige blog meer over de rol van grondwaterstroming op de prestaties van bodemenergiesystemen.
Figuur 2 artikel uit 2009 over TRT-testing – klik op downloaden voor hele artikel!
In Leeds zullen de resultaten hoofdzakelijk voor wetenschappelijk onderzoek en educatieve doeleinden worden gebruikt. Echter in de alledaagse commerciële praktijk kan een TRT-experiment ook zeer bruikbaar zijn. Vooral als het om grotere bodemenergieprojecten gaat. Naast de informatie uit de TRT-test leveren de werkzaamheden vaak nuttige en kostenbepalende informatie voor de uitvoeringsfase van een project. Waarom wil je überhaupt gebruik maken van gevalideerde parameters in een ontwerp?
Redenen die een rol spelen zijn:
Aansprakelijkheid binnen het project vereist ontwerp op basis van gemeten waarden.
Bepaling parameters zijn belangrijk voor het “scherp” ontwerpen.
Bepaling parameters onderbouwen de lange termijn thermische ontwikkeling.
Bepaling van parameters bespaart kosten in het boren van onnodige boormeters.
Project bij Universiteit van Leeds
Met onze TRT-testapparatuur faciliteert Groenholland het simuleren van verwarmen of koelen van prototypische bodemwarmtewisselaars voor wetenschappelijke onderzoeksactiviteiten/kennisontwikkeling. Daarvoor moet de TRT-Unit een gekozen uitlaattemperatuur en/of warmtetransportcapaciteit kunnen bereiken, geautomatiseerde besturing hebben, nauwkeurige metingen uitvoeren en data-logfaciliteiten bieden. Groenholland biedt dit aan. We hopen met dit nieuwe concept een steentje bij te dragen aan kennisontwikkeling maar ook het daadwerkelijk behalen van de klimaatdoelstellingen van de Universiteit van Leeds.
Figuur 3 Maurice Keyworth Buidling op de Leeds Universiteits Campus
Per 1 januari 2024 treden met de Omgevingswet ook de nieuwe versies van de BUM’s en HUM’s (versie 3.0) op het gebied van bodemenergie in werking. Om de bevoegde gezagen voldoende tijd te geven zich hierop voor te bereiden zal de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB) in het najaar van 2023 een aantal belangrijke wijzingen uit de BUM Bodemenergie – Deel 2: gesloten bodemenergiesystemen (GBES) alvast publiceren.
De standaardrekentool ITGBES is niet altijd te gebruiken. Bijvoorbeeld bij meer dan twintig systemen, maar ook in het geval dat grondwaterstroming (Darcy-grondwaterstromingssnelheid) te veel invloed op de door de GBES veroorzaakte thermische effecten op de bodem uitoefent (Figuur 1). Dit laatste stelden ontwerpers vast aan de hand van een door Groenholland ontwikkelde tabel (Figuur 2). In de nieuwe versie van de BUM hebben we deze aanpak kunnen verfijnen!
Figuur 1 De effecten van grondwaterstroming op de temperatuur op de bodem rondom een bodemlus
Figuur 2 Grondwaterstromingssnelheden waarboven ITGBES niet van toepassing is
Om de toepasbaarheid van ITGBES met het oog op grondwaterstroming beter te kunnen inkaderen is vanuit het SIKB een verbetertraject in gang gezet. Het doel is om ontwerpers van GBES meer inzicht te geven in de effecten van grondwaterstroming in verschillende soorten situaties. Groenhollland voerde de analyse samen met een klankboordgroep vanuit het SIKB uit.
Het resultaat van dit onderzoek is een nieuwe en verbeterde tabel (Figuur 2.). Deze nieuwe tabel maakt het mogelijk om nu per situatie te bepalen hoeveel systemen nog met ITGBES kunnen worden doorgerekend, zonder dat de berekende effecten te veel zullen afwijken van de daadwerkelijke situatie als het gevolg van de grondwaterstroming (Figuur 1). Voor een hoop gevallen zal ook niets veranderen, en zal ITGBES nog steeds twintig systemen kunnen doorrekenen.
Figuur 2 De nieuwe en verbeterde tabel
Met name voor grotere GBES (>160 kWh/m/j)met weinig energiebalans, in gebieden waar de gemiddelde grondwaterstroming relatief laag is (≤ 5 m/j Darcy), blijken de resultaten van ITGBES bij een kleinere aantal systemen ook al relatief te kunnen afwijken. Vandaar dat het maximale aantal systemen wat nu door ontwerpers in een berekening kan worden meegenomen wordt verlaagd. Dat zijn nu tussen de minimaal drie en maximaal negentien systemen.
Gezien de verminderde toepasbaarheid van ITGBES en het groeiende aantal GBES in Nederland heeft Groenholland ITGBES-PRO uitgebreid. Voortbouwened op onze analyse voor het SIKB, kan Groenholland de effecten van grondwaterstroming in absolute zin beoordelen. De nieuwste versie van ITGES-PRO geeft de temperatuureffecten tussen verschillende GBES als gevolg van zowel warmtetransport door geleiding als door grondwaterstroming.
Voor de gevallen waarbij een berekening niet meer met ITGBES uitgevoerd kan worden als gevolg van de aanwezigheid van de grondwaterstroming op de projectlocatie, kan nu dus met onze ground source designer alsnog een berekening worden uitgevoerd.Neem voor meer info over grondwaterstroming en interferentie, ITGBES of ITGBES.PRO contact op via info@groenholland.nl
In de afgelopen tien jaar zijn in veel Nederlandse woonwijken grote bodemenergieprojecten van honderden woningen tot stand gekomen. We hebben het over woningen waar individuele warmtepompen zijn geïnstalleerd, die hun warmte en koeling niet uit de lucht maar uit de bodem halen. Een van deze woonwijken is de Schoenmakershoek in gemeente Etten-Leur. Hier staan 1.500 gasloze woningen en de bewoners zijn al jaren erg enthousiast. Groenholland was verantwoordelijk voor het ontwerp en monitoring.
Schoenmakershoek in gemeente Etten-Leur
De wijk Schoenmakershoek is een mooi voorbeeld van een verduurzamingsproject. In deze wijk staan zo’n 1.500 woningen met elk één individuele bodemenergiesysteem. Deze systemen verzorgen de ruimteverwarming, het warme tapwater en in de zomerperiode de koeling. Met een totaal opgesteld vermogen van 7-8 Mw, is dit een van de grootste bodemgekoppelde warmtepompprojecten ter wereld. De gemeente Etten-Leur legde het overgrote deel van de wijk is in de periode 2003-2010 aan. Dit project is dus ondertussen al meer dan vijftien jaar in gebruik.
Circulaire functie van warmte en koude
Gemeente Etten-Leur koos ervoor om bij de aanleg van de wijk een haalbaarheidsstudie uit te voeren. In deze studie is gekeken naar de temperatuurontwikkelingen in de bodem op de lange termijn. Er wordt immers elke winter warmte uit de bodem onttrokken voor de verwarming van de woning, en koude in de bodemopgeslagen. In de zomer vindt dit proces precies andersom plaats: dan kan de bodemwarmtepomp koelen met de koude die in de winter in de bodem is opgeslagen. De zomerse warmte wordt vervolgens weer in de bodem opgeslagen.
Schoenmakershoek monitoring van de bodemtemperatuur
Uit de haalbaarheidsstudie in 2003 kwam naar voren dat een scenario, waarbij niet alleen warmte aan de bodem wordt onttrokken, maar waarbij ook koude aan de bodem wordt afgestaan, zeer goede vooruitzichten bood. Ter validatie van de gekozen aanpak, heeft in de periode 2012-2019 een uitvoerige monitoring van de bodemtemperaturen plaatsgevonden. Op meer dan dertig plaatsen en op verschillende diepten in de wijk zijn de bodemtemperaturen jarenlang bijgehouden. De resultaten bleken uiterst positief: nergens in de wijk is sprake van een structurele verandering van de bodemtemperatuur, hetgeen ook bevestigd is door de ervaringen van de bewoners met hun bodemgekoppelde warmtepompsysteem.
Schoenmakershoek en buursystemen
Schoenmakershoek is een van de eerste woonwijken wereldwijd waar gesloten bodemenergiesystemen op zo’n grote schaal zijn toegepast. Dit heeft nog tot een ander onderzoek geleid. Groenholland heeft in kaart gebracht in hoeverre de temperatuur van ‘buursystemen’, die op korte afstand van elkaar zijn geplaatst, elkaar kunnen beïnvloeden.Dit noemen we interferentie-effecten. In de regelgeving is vervolgens vastgelegd dat bodemenergiesystemen met elkaar rekening moeten houden. Dit betekent dat het doelmatig functioneren van één eerder geïstalleerd bodemenergiesyteem niet mag worden geschaad.
Gemeente: Maak een bodemenergieplan voor de woonwijk
Veel gemeenten en commerciële partijen maken van te voren een bodemenergieplan voor één of meerdere woonwijken. Hiermee kan een partij met beleid richting geven aan een optimaal gebruik van bodemenergie. Een bodemenergieplan schrijft de regels waaraan partijen zich moeten houden. Op deze wijze kan de toepassing van bodemenergie op grote schaal van tevoren goed in kaart gebracht. Het resultaat is dan dat alle gebruikers, nu en in de toekomst, zich kunnen verzekeren van de bodem als duurzame energiebron!
Bel of mail ons als je meer wil weten over het project Schoenmakershoek!
De energietransitie vraagt om een vooruitziende blik. Daar hoort ook samenwerking in de ondergrond bij. Zo is bijvoorbeeld de aanleg van warmtenetten vaak met de vervanging van rioleringen gecombineerd. Zo’n vooruitziende blik is óók bij de aanleg van alle type bodemenergiesystemen nodig!
Voor 2013 was het mogelijk een bodemenergiesysteem te plaatsen zonder dat daarbij rekening met bestaande of toekomstige andere gebruikers van deze duurzame energiebron te houden. Een dergelijke ‘wie het eerst komt wie het eerst maalt’-benadering houdt onvoldoende rekening met een efficiënte benutting van de beschikbare ondergrond, wat zeker op (toekomstige) drukke locaties belangrijk zal zijn.
Een vooruitziendeblik
Met een vooruitziende blik gaf in 2013 de AMvB Bodemenergie invulling aan het begrip interferentie, waarbij initiatiefnemers nieuwe bodemenergiesystemen niet alleen moeten registreren, maar ook verplicht zijn om vast te stellen welke ‘thermische’ invloed het nieuwe systeem van al eerder geplaatste bodemenergiesystemen ondervindt, en andersom.
Deze interferentiesystematiek is vandaag de dag een verplicht onderdeel van een melding van een gesloten bodemenergiesysteem bij het bevoegd gezag (de gemeente). Overigens is het vaststellen van de interferentie van belang voor alle bodemenergiesystemen, zowel gesloten als open (WKO) systemen.
Bij grootschalige toepassing van bodemenergie, zoals in nieuwbouwwijken met grondgebonden woningen en appartementsgebouwen kan het op termijn druk worden in de ondergrond. Zeker als de bouwontwikkelingen in verschillende fases plaatsvinden, zal ook met toekomstige gebruikers rekening moeten worden gehouden. Hoe kan in zo’n geval het bevoegde gezag de regie op de ondergrond als duurzame energiebron behouden?Een bodemenergieplan biedt een oplossing!
Waarom een bodemenergieplan?
Met een bodemenergieplanvoert de gemeente regie op gebiedsniveau over de voorwaarden en spelregels bij realisatie van bodemgekoppelde warmtepompsystemen. Een gemeente kan bijvoorbeeldeen interferentiegebied aanwijzen waarbinnen alle systemen vergunningsplichtig worden en aan de eisen uit het bodemenergieplan moeten voldoen. Naast een interferentiestudie kan een gemeente ook nog andere voorwaarden stellen. Gemeentes kunnen zelf hun bodemenergieplan in lijn brengen met hun visie op het doelmatig gebruik van de ondergrond.
Kwaliteit van een bodemenergieplan
Afhankelijk van de toegepaste bodemenergiesytemen zal in de planvorming de nadruk liggen op het gebruik van open systemen, gesloten bodemenergiesystemen of een mengvorm. Het belangrijkste criterium is, dat voldaan is aan het realiseren van doelmatig gebruik van de bodem. In het algemeen is het daarnaast nuttig om ook harmonisatie van de ontwerpen van individuele systemen te realiseren. Ook zaken als de bodemopbouw, grond- en grondwaterkwaliteit, grondwaterstroming en mogelijk gebiedsspecifieke boorbeperkingen worden in kaart gebracht. Een goede documentatie is erg belangrijk!
Een bodemenergieplan biedt vanuit energieperspectief ook een doorkijk naar de toekomst. Dat betekent dat binnen een te ontwikkelen gebied voor de korte (< 5 jaar) tot middellange termijn (20-25 jaar) en voor de verschillende uitvoeringsvormen van bodemenergie de mogelijkheden en beperkingen onderbouwd worden gekwantificeerd.
Gemeente: Laat een bodemenergieplan maken voor de woonwijk!
Veel gemeenten, maar ook commerciële partijen maken een bodemenergieplan. Op deze wijze is de toepassing van bodemenergie op grote schaal van tevoren goed in kaart gebracht en kunnen we alle gebruikers, nu en in de toekomst, verzekeren van de bodem als duurzame energiebron!
Aardgasvrij bouwen?Bodemgekoppelde warmtepompen – lees gesloten bodemenergiesystemen – zijn in veel nieuwbouwwijken al de standaardoplossing. Een bodemenergiesysteem slaat de warmte uit de zomer op in de bodem en hergebruikt dit voor verwarming in de winter. Bij koeling werkt dit precies andersom: dan sla je de koude op voor koeling voor de volgende zomer. Op deze manier werkt de bodem als een duurzame warmte-/koudebatterij.
Is dit innovatief, ingewikkeld of duur? Nee eigenlijk niet!
Aardgasvrij bouwen met bodemenergie
Het bijzondere aan bodemenergie is dat deze techniek kan worden toegepast bij individuele woningen, maar ook in collectieve systemen zoals warmtenetten. Voor een behoorlijk deel van de bestaande bouw is het toepassen van een gesloten bodemenergiesysteem met een warmtepomp een aantrekkelijke en goed uitvoerbare optie. Zeker voor de woningen en appartementen met beschikbare buitenruimte, zoals een tuin of een oprijpad. En al helemaal als de woning een verbeterde isolatie heeft of als zonne- of PVT-panelen in het concept worden meegenomen.
Daarnaast is de toepassing van bodemenergie bij appartementsgebouwen met meer dan honderd woningen ook geen uitzondering meer. Bodemgekoppelde warmtepompen zijn dus niet per se innovatief in de zin dat het een nieuwe techniek is, maar wel innovatief als men zich realiseert welke bijdrage de technologie levert aan de energiebesparing van gebouwen en dus de verduurzaming.
Ingewikkeld?
De verdere uitrol van bodemenergie is niet ingewikkeld, er moet alleen goed vooruitgedacht worden. Als je als bevoegd gezag verder vooruit wil denken omdat het mogelijk druk wordt in de bodem, kan je een bodemenergieplan en/of het instellen van een interferentiegebiedoverwegen. Een interferentiegebied is eendoor de gemeente aangewezen gebied waar in de toekomst veel bodemenergiesystemen worden verwacht. Hiermee faciliteer je als gemeente het gebruik van bodemenergie en behoud je ook de coördinatie van de beoogde verduurzaming.
Alle gesloten bodemenergiesystemen zijn meldingsplichtig bij de gemeente, via het digitale omgevingsloket. Naast de meldingsplicht gelden er ook algemen regels voor bodemenergiesystemen die na 1 juli 2013 zijn geïnstalleerd. Deze algemene regels zorgen voor de bescherming van de bodem en het bevorderen van doelmatig gebruik van bodemenergie. Ontwerpers, installateurs en boorbedrijven die werken aan bodemenergiesystemen moeten gecertificeerd zijn en zich aan strikte protocollen houden.
Voor zowel gemeenten als voor marktpartijen is er dus een goed gevulde gereedschapskist die de mogelijkheden biedt om aan zowel aan de wettelijke verplichtingen als de praktische uitdagingen te voldoen. Maak zelf een melding via Melding Bodemenergie!
Duur?
Een bodemenergiesysteem gaat zeker vijftig jaar mee, biedt zomers vrije koeling en levert tweederde van de jaarlijks door de woning gevraagde verwarming voor de ruimte en het tapwater. Dit maakt investeren in een duurzaam energiesysteem niet alleen een aantrekkelijke oplossing voor woningen en woonwijken, maar ook voor bijvoorbeeld scholen en gemeentehuizen. Daarnaast voegt een bodemenergieysysteem waarde toe aan jouw huis.
Volg een cursus voor aardgasvrij bouwen!
Werk je bij de overheid en wil je meer weten over gesloten bodemenergiesystemen? Volg dan een van de volgende cursussen via de branchevereniging:
De cursus OB richt zich specifiek op de doelgroep Overheden en Omgevingsdiensten. Daarbij komen die aspecten aan de orde die voor hun dagelijkse praktijk bij gesprekken, beoordeling en toetsing van aanvragen aan de orde kunnen komen.
De cursus OV sluit aan op de vernieuwde Basiscursus Bodemenergie voor Overheden gericht op de doelgroep Overheden en Omgevingsdiensten die zich bezighouden met gesloten bodemenergiesystemen. In deze verdiepingscursus wordt aan de hand van cases nader ingegaan op de relevante zaken m.b.t. Vergunningverlening en Toezichthouden bij de realisatie en het in bedrijf hebben van gesloten bodemenergiesystemen.
Gesloten bodemenergie speelt een belangrijke rol in het verduurzamen van de bebouwde omgeving. We willen met z’n allen minder aardgas gebruiken en duurzamere woningen hebben. Voor gemeenten, woningcorporaties, huurders en huiseigenaren is dit niet alleen belangrijk in verband met de gestegen gasprijzen, maar ook om een belangrijke bijdrage te kunnen leveren aan de verduurzaming. Voor de verwarming en koeling van woningen zijn verschillende duurzame opties voor een volledig aardgasvrije oplossing. Hieronder leggen we kort uit waarom juist de koppeling van een warmtepomp met een een bodembron goed werkt.
Een gesloten bodemenergie-systeem (GBES) werkt met gesloten lussen
Vanaf 2026 verplicht de overheid om bij het vervangen van een cv-ketel op een duurzamer en zuiniger alternatief over te schakelen, met de (hybride) warmtepomp als minimale norm. De hybride warmtepomp is een logische keuze voor veel woningen. Maar er zijn ook andere oplossingen, zoals een volledig elektrische warmtepomp waarmee de woning volledig aardgasloos verwarmd wordt of een aansluiting op een warmtenet.
Wat doet een warmtepomp eigenlijk?
Voor verwarming van de woning maakt een warmtepomp gebruik van warmte die aanwezig is in de omgeving, bijvoorbeeld de buitenlucht, zonnewarmte, bodem en/of grondwater. Dit wordt de warmtebron genoemd. De warmtepomp verhoogt de temperatuur vanuit de warmtebron tot de gewenste temperatuur voor verwarming van de woning en/of voor warm tapwater.
Warmte (en koeling!) uit de bodem
Gesloten bodemenergiesystemen in combinatie met een warmtepomp (bodemgekoppelde warmtepomp) zien we in Nederland veel bij de nieuwbouwwoningen en appartementsgebouwen. Ook bij renovatie van woningen wordt steeds vaker voor een bodemgekoppelde warmtepomp gekozen.
Voordelen voor verduurzaming
Het koppelen van een warmtepomp aan de bodem – ook bekend als een gesloten bodemenergiesysteem (GBES) – biedt een aantal extra voordelen:
Een warmtepomp die aangesloten is op de bodem, gebruikt minder stroom en is dus minder belastend voor het stroomnet. De temperatuur van de bodem is in de winterperiode (10-11°C) veel hoger dan de luchttemperatuur. Hierdoor kan een warmtepomp met een lagere capaciteit (kW) en energie-efficiëntie worden ingezet
Houd woningen ’s zomers comfortabel koel. Met bodemenergie kun je niet alleen verwarmen, maar ook passief koelen. Met koelte uit de ondergrond voorkom je oververhitting van gebouwen. Met de steeds warmer wordende zomers is dat een belangrijk pluspunt
Passieve koeling is ‘gratis’, in tegenstelling tot een airco die actief koelt en daarvoor dus elektriciteit gebruikt
Volledig hernieuwbare energie: in de zomer wordt de warmte die vrijkomt bij koeling opgeslagen in de bodem, om te gebruiken in de winter
Geen geluidshinder in straten en wijken. De bodemgekoppelde warmtepomp heeft geen buitenunit, waardoor deze geen last heeft van weer en wind en buiten geen geluid maakt.
Kortom: het koppelen van de warmtepomp aan de bodem heeft duidelijke voordelen. Een nadeel zijn de hogere kosten bij aanleg. Je kan dit ook zien als investering, die zeker zo’n 50 jaar meegaat en waardoor voor verwarming van de woning en het tapwater geen (maandelijkse kosten voor) fossiele brandstoffen meer aan te pas komen.
Deze website werkt met cookies, wij gaan ervan uit dat u hiermee akkoord gaat. Accepteren
Manage consent
Privacy Overview
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. These cookies ensure basic functionalities and security features of the website, anonymously.
Cookie
Duur
Beschrijving
cookielawinfo-checkbox-analytics
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics".
cookielawinfo-checkbox-functional
11 months
The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional".
cookielawinfo-checkbox-necessary
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary".
cookielawinfo-checkbox-others
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other.
cookielawinfo-checkbox-performance
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance".
viewed_cookie_policy
11 months
The cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data.
Functional cookies help to perform certain functionalities like sharing the content of the website on social media platforms, collect feedbacks, and other third-party features.
Performance cookies are used to understand and analyze the key performance indexes of the website which helps in delivering a better user experience for the visitors.
Analytical cookies are used to understand how visitors interact with the website. These cookies help provide information on metrics the number of visitors, bounce rate, traffic source, etc.
Advertisement cookies are used to provide visitors with relevant ads and marketing campaigns. These cookies track visitors across websites and collect information to provide customized ads.
